Ντιαγκίλεφ, Σεργκέι Παύλοβιτς

(Sergey Pavlovich Diaghilev, Νόβγκοροντ, Ρωσία 1872 – Βενετία, Ιταλία 1929). Ρώσος θεατρικός ιμπρεσάριος και κριτικός της τέχνης. Είναι δύσκολο να καθοριστεί η φυσιογνωμία του κορυφαίου αυτού καλλιτέχνη του χορού, που κατόρθωσε να προσδώσει στην τέχνη του μπαλέτου τέτοια δημιουργική πρωτοτυπία περιεχομένου και μορφής ώστε να προκαλέσει βαθιά ανανέωση όχι μόνο σε αυτό το είδος του θεάματος, αλλά και σε όλη τη σύγχρονη τέχνη. Με τις πρώτες σπουδές του, και ίσως περισσότερο με τα μεγάλα ταξίδια που είχε τον τρόπο να κάνει από νέος στη Ρωσία και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, απέκτησε με τον καιρό μεγάλη ευαισθησία στα θεατρικά και μουσικά προβλήματα. Από το 1898 έως το 1904 διηύθυνε την επιθεώρηση Ο κόσμος της τέχνης, όπου υποστήριζε την κοσμοπολιτική αξία της τέχνης, με την έννοια του σημείου συνάντησης κάθε καλλιτεχνικού είδους από το οποίο χρειαζόταν να ξεκινήσει κανείς για μια γενική ανανέωση των μορφών. Πολύ σύντομα, ύστερα από μια περίοδο κατά την οποία είχε τη διεύθυνση των αυτοκρατορικών θεάτρων, ο Ν. οργάνωσε στο Παρίσι το ρωσικό τμήμα στο Salon d’ Automne (1906) και αργότερα παρουσίασε στην Όπερα (1908) μια σειρά συναυλιών με ρωσική μουσική (άφησε ιδίως εποχή ο Μπόρις Γκοντούνοφ του Μουσόργκσκι με τον μεγάλο Σαλιάπιν). Το επόμενο έτος οργάνωσε τις παραστάσεις των μπαλέτων με τους καλύτερους καλλιτέχνες της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης. Γεννήθηκαν έτσι τα ρωσικά μπαλέτα, στα οποία η ιδιόρρυθμη συμβολή της χορογραφίας, της σκηνογραφίας, της καινούργιας μουσικής, δημιούργησε μια ριζική στροφή στην ιστορία του σύγχρονου χορού, που θεμελιωνόταν τώρα στην τέλεια ισορροπία όλων των αντιπροσωπευτικών, μιμικών και μουσικών στοιχείων. Γι’ αυτήν την ανανέωση των χορογραφικών μορφών, ο Ν. παρήγγειλε τις μουσικές παρτιτούρες σε συνθέτες όπως ο Στραβίνσκι (To πουλί της φωτιάς, Πετρούσκα, Η ιεροτελεστία της Άνοιξης), ο Ραβέλ (Δάφνις και Χλόη), ο Ντεμπισί (Παιχνίδια), ο Ρίχαρντ Στράους (Ο θρύλος του Ιωσήφ), φέρνοντας έτσι το συμφωνικό μπαλέτο στην πιο υψηλή μορφή έκφρασης. Η σημασία του έργου του Ν. έγινε φανερή όταν, γύρω από τις καινούργιες καλλιτεχνικές αρχές που αυτός υπερασπιζόταν, άρχισαν να κινούνται πολύπλευρα ρεύματα ενδιαφερόντων. Ζωγράφοι, συνθέτες, λογοτέχνες - Ματίς, Πικάσο, Προκόφιεφ, Στραβίνσκι, Κοκτό και άλλοι βασικοί εκπρόσωποι της πρωτοπορίας της εποχής, συνεργάστηκαν κατά άμεσο τρόπο για την προετοιμασία και την εμφάνιση των μπαλέτων του μεγάλου Ρώσου καλλιτέχνη. Ο Ν. μπορεί να θεωρηθεί ο ανανεωτής του σύγχρονου χορού. Τα «Ρωσικά Μπαλέτα» του Σβργκέι Ντιαγκίλεφ αξιοποίησαν την αυθεντική συμβολή χορογράφων, συνθετών, ζωγράφων και λογοτεχνών. Εδώ, προσχέδιο του Αντρέ Ντεραίν για το μπαλέτο «Jack-in-the-Box» (1926), που παρουσιάστηκε με χορογραφία του Ζωρζ Μπαλανσίν και μουσική του Ερίκ Σατί.